علیرضا دائمی در دومین نشست برنامه بین المللی خشکسالی با اشاره به اهمیت بحث خشکسالی در کشور گفت: به خاطر اهمیت مبحث خشکسالی ایران چهار سال پیش برگزاری نشست‌های بین المللی خشکسالی را به یونسکو پیشنهاد داد و در نهایت بحث برنامه بین المللی ابتکارات خشکسالی به کشور ما سپرده شد که این نشان دهنده ویژگی ایران و توجه ویژه یونسکو است.                                                           

آفتاب: آب مایه حیات است و زندگی تمام جانداران به آن بستگی دارد با این‌حال ارزش واقعی آن شاید برای برخی افراد و حتی مسئولان هنوز مشخص نیست. 75 درصد سطح زمین را آب فراگرفته است اما 98 درصد این آب‌ها شور است و بیشتر آب‌های شیرین روی زمین یخ زده است. انسان و بسیاری از موجودات زنده تنها توانایی استفاده از کمتر از یک درصد این آب‌ها را دارند. از سوی دیگر میزان آب تولید شده در طبیعت تقریباً ثابت است اما جمعیت مصرف کننده آب روز به روز افزایش می‌یابد. با این وضعیت بی‌شک یکی از بزرگترین مشکلات انسان در آینده مشکل آب خواهد بود. 

به گفته کارشناسان با وجود قابل استفاده بودن تنها یک درصد از کل آب‌های زمین مشکل کم آبی در بسیاری از مواقع به مقدار آب مربوط نمی‌شود، بلکه سوءمدیریت سیاست گذاران، برنامه‌ریزان و مجریان و همچنین استفاده نادرست بهره‌برداران، بحران آب را ایجاد می‌کند. 

در این رابطه می‌توان به برداشت بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی که تشکیل آن هزاران بلکه میلیون‌ها سال به طول انجامیده است و تلف کردن آب در مصارف خانگی، شهری و کشاورزی و صنعتی و از بین رفتن این موهبت الهی اشاره کرد.

تحقیقات نشان می‌دهد که انسان از دو راه باعث کاهش منابع آب طبیعی می‌شود. یکی از طریق نابود کردن جنگل‌ها و پوشش گیاهی زمین که از ذخیره سازان آب‌های زیر زمینی به شمار می‌آیند و دیگر از طریق برداشت بی‌اندازه آب همراه با آلوده کردن منابع آبی که افزایش جمعیت می‌تواند در هر دو مورد اثر تشدید کننده داشته باشد.

از این رو این وظیفه دولت و سازمان‌های مسئول است که در برنامه‌ریزی‌های کوتاه و بلند مدت خود به حفاظت آب و بهره برداری صحیح از آن توجه داشته و تصمیمات خود را بر این مبنا اتخاذ کنند. در غیر این‌صورت تشدید بحران آب در سال‌های آینده، با توجه به افزایش جمعیت، افزایش آلودگی‌ها، تخریب جنگل‌ها و پوشش گیاهی و خشکسالی اجتناب ناپذیر خواهد بود. آیا واقعاً تنها در چنین شرایطی درخواهیم یافت که ارزش واقعی آب برای کشوری که در منطقه‌ای خشک قرار گرفته حتی بیش از نفت و تمام درآمد آن است؟! 

نگرانی وزیر نیرو
اما برداشت بی‌رویه از آب‌های زیر زمینی به اندازه‌ای است که حتی توجه مسئولانی چون پرویز فتاح وزیر نیرو را در سال‌های گذشته به خود جلب کرده است: «آب‌های زیرزمینی که جزو منابع استراتژیک ماست، در معرض آسیب‌های جدی است». 

فتاح می‌گوید: «وزارت نیرو طبق قانون مسوول است که منابع زیرزمینی را کنترل کند و ما هر سال می‌بینیم که (سطح) این آب پایین‌تر می‌رود. چاه‌هایی که 40 سال پیش حدود 50 متر پایین‌تر از سطح زمین بوده، الان به 250 تا 300 متر رسیده و کنترل کیفی روی این منابع بسیار پایین است. مجموع این موارد باعث می‌شود که زمین فرونشست داشته باشد و این منابع آبی را از دست دهیم».

به گفته وزیر نیرو بر اثر برداشت‌های بی‌رویه از آب‌های زیرزمینی دشت مشهد حدود 120 سانتی‌متر فرونشست داشته که آسیب بزرگی محسوب می‌شود و به همین جهت محدودیت و سخت‌گیری در این زمینه لازم است. 

او می‌گوید: «چون ارزش اقتصادی آب در کشور مشخص نشده، آن را مانند نفت یا برق نمی‌توانیم مبادله و خرید و فروش کنیم، در صورتی که اهمیت آب برای مبادله‌ اقتصادی کمتر از نفت نیست».

فتاح درباره‌ مهار و بهره‌برداری از آب‌های مرزی معتقد است که دولت در این رابطه مطابق منافع ملی عمل می‌کند: «آب‌های مرزی هم جزو منافع ملی کشور محسوب می‌شود و روستاهای مرزی ما نیاز به این آب دارند. البته آب‌های مرزی تابع شرایط بین‌المللی و قواعد و قوانین است و جمهوری اسلامی ایران چون با همسایه‌ها روابط بسیار خوبی دارد، همیشه بنای ما بر این است که با یک تعامل و رویکرد مثبت بتوانیم مسائل آب‌های مشترک و مرزی را حل کنیم. در حال حاضر نیز هیچ مشکلی با همسایگان در این مورد نداریم». 

6 میلیارد متر مکعب افت سالانه آب‌های زیرزمینی
اما برخی کارشناسان افت آب‌های زیرزمینی در کشور را سالانه 6 میلیارد متر مکعب اعلام می‌کنند. این درحالی است که طولانی بودن روند تشکیل آب‌های زیرزمینی و بهره برداری زیاد از آن، موجب شده که اگر اکنون برداشت از منابع آب زیرزمینی متوقف شود، چند هزار سال طول می‌کشد تا آب جایگزین به وجود آید.
 
وضع فعلی بارنگی و مهار آب‌های سطحی
یک کارشناس آب و منابع طبیعی می‌گوید: «ظرفیت بارش در کشور 400 میلیارد مترمکعب است که تنها حدود 130 میلیارد مترمعکب آن استحصال می‌شود».

عبدالغفار شجاع، دبير اسبق سازمان نظام مهندسی کشاورزی و منابع طبيعی كشور، تصریح کرد: «خشکسالی‌ها، ظرفیت بارندگی کشور را کاهش می‌دهد و حداکثر از 100 میلیارد مترمکعب بارندگی امکان استفاده وجود دارد». 

او درباره میزان مصرف آب در بخش‌های مختلف گفت: «94 درصد آب مصرفی در بخش کشاورزی استفاده می‌شود و تنها 6 تا 7 درصد آن به مصرف خانگی و صنعت می‌رسد».

این در حالی است که بخش کشاورزی که باید استفاده بهینه‌ای از آب داشته باشد هنوز به استفاده از روش آبیاری سنتی ادامه می‌‌دهد که در آن مقدار زیادی از آب هدر می‌رود.

شجاع توضیح داد: «در ایران حدود 18 میلیون هکتار زمین زراعی و باغ وجود دارد که از این میزان تقریباً 8 میلیون هکتار آبی و 10 میلیون هکتار دیم کشت می‌شود».

وی گفت: «از 8 میلیون هکتار زمین زراعی که به وسیله آبیاری کشت می‌شود، حداکثر یک میلیون هکتار از سیستم آبیاری پیشرفته و یا آبیاری تحت فشار استفاده شده که این گویای مدیریت نامناسب آب در بخش کشاورزی است». 

رئیس اسبق کمیسیون کشاورزی مجلس با بیان اینکه 32 تا 33 میلیارد متر معکب آب قابل استحصال از مرزهای کشور بیرون می‌رود، تاکید کرد: «12 میلیارد متر معکب آب شیرین از ایران وارد عراق و ترکیه و مابقی آب‌ها نزدیک به 20 میلیارد متر معکب از طرف رودهای جنوب، کرخه،‌ کارون و جراحی به خلیج فارس ریخته و بدون استفاده شور می‌شود». 

نماینده سابق مردم بندر انزلی در مجلس شورای اسلامی به خشک شدن رود هیرمند به دلیل تاسیس یک سد در افغانستان برروی این رودخانه اشاره کرد و گفت: «دیگر هیچ آبی از رود هیرمند به سمت ایران نمی‌آید و تالاب آن نیز کاملاً خشک شده است». 

برداشت‌های بی‌رویه از ذخایری با قدمت هزاران سال
این کارشناس آب و منابع طبیعی با اشاره به برداشت‌های بی‌رویه از ذخایر زیرزمینی و سفره‌های آبی به خصوص در سه سال اخیر اظهار داشت: «برداشت از آب‌هایی که از نفت ارزشمندتر است و در زیر دشت‌ها قرار دارد به سادگی جبران‌پذیر نیست».

وی با بیان اینکه حفره‌های آب‌های زیرزمینی طی هزاران سال شکل گرفته، گفت: «آب‌های سطحی علاوه‌بر شستشوی خاک و حرکت به سوی پایین دست به دلیل تغییرات خاک به سادگی فرو نمی‌رود و نمی‌تواند میزان برداشت‌های زیاد ما از سفره‌ها را در مدت کوتاه جبران کند. از طرف دیگر برداشت‌ها آب‌های زیرزمینی به جایی رسیده که مثلاً در خراسان و در جنوب به دلیل کاهش آب و کف رسیدن سفره‌های زیرزمینی چاه‌هایی با عمق 300 متر حفر می‌شود».

این کارشناس تصریح کرد: «بازگشت آب به حفره‌های زیرزمینی به عنوان گردش و چرخه طبیعی در حال حاضر سیکل کندتری پیدا کرده است. چرا که به دلیل فرسایش خاک، قطع درختان و پوشش گیاهان و کاهش بارندگی آب باران در سطح می‌ماند و تبدیل به سیلاب‌های شدید می‌شود».

شجاع ارزش آب را غیرقابل تصور دانست و اظهارداشت‌: «متاسفانه وضعیت ذخایر سفره‌های زیرزمینی آب بسیار وخیم است و تا زمانی که در جهت اجرای برنامه‌هایی برای جلوگیری از هدر رفتن 30 میلیارد متر معکب آب گامی برداشته نشود، این وضعیت تا رسیدن به بن بست کامل و از دست رفتن سفره‌های پر ارزش آب ادامه خواهد داشت». 

رئیس کمیسیون کشاورزی مجلس پنجم گفت: «بخشی از نیاز به آب کشاورزی باید از طریق طرح‌های آبخیزداری و آبخوان‌داری تامین شود تا فشار به منابع زیرزمینی وارد نشود». 

خشکی قنات‌های بزرگ
شجاع با اشاره به اینکه بزرگترین قنوات کشور در بخش شمال خراسان وجود دارد که متاسفانه در حال خشک شدن است، گفت: «اما در شمال با ذخیره کردن آب در قسمتهای بالای زمینهای کشاورزی که به آن "آب‌بند" یا "استخر" می‌گویند سعی در استفاده بیشتر و بهینه از آب برای کشاورزی خود دارند». 

فرصت سوزی‌دولت در مورد آب
وی در مورد اقداماتی که در دولت نهم با توجه به فرصت ایجاد شده افزایش قیمت نفت صورت گرفت، گفت: «هزینه‌هایی دربخش کشاورزی در این مورد صورت گرفته اما بسیار ناچیز و ناکافی بوده است».

دبير اسبق سازمان نظام مهندسی کشاورزی و منابع طبيعی كشور، ادامه داد: «در سالهای گذشته از درآمد نفت به درستی برای توسعه کشاورزی مدرن و مهار آب‌های طبیعی استفاده نشد. همچنین در سال‌های گذشته در بخش کشاورزی تامین زیرساخت‌ها، یکپارچه کردن اراضی و اجرای قانون جلوگیری از تقسیم شدن زمین‌های کشاورزی با توجه به افزایش درآمد کشور موقعیت طلایی داشتیم که دولت به آن توجه نکرد». 

آلودگی آب خطری که جان انسان را تهدید می‌کند 
در حال حاضر به جز مسئله خشکسالی و خروج آب از مرزها و یا شور شدن آن، آب‌های سطحی از طریق فعالیت‌های مختلف انسان به طور مستقیم با ریختن فاضلاب‌های خانگی، صنعتی، پساب‌های کشاورزی و انواع زباله به رودخانه، دریاچه‌ها و دریاها و غیرمستقیم از طریق فعالیت‌های صنعتی آلوده کننده هوا که منجر به بارش باران‌های اسیدی خواهند شد، آلوده می‌شود و از طرف دیگر، آب‌های زیر زمینی نیز علاوه بر برداشت‌های بی‌رویه از طرق مختلفی مثل نشت نفت و بنزین از مخازن زیر زمینی، نفوذ شیرابه زباله در مکان‌های جمع آوری زباله، نفوذ باقیمانده کودها و سموم کشاورزی همراه با آب آبیاری زمین‌های کشاورزی و نفوذ فاضلاب‌های خانگی تهدید و آلوده می‌شوند و زندگی انسان‌ها و دیگر جانداران را به خطر می‌اندازند.

عصرایران - بحرانی که عصر ایران از دو سال پیش تاکنون بارها در مقالات تحلیلی مختلف و بر اساس گزارش سازمانهای جهانی پیش بینی کرده بود، متاسفانه الان چهره واقعی خود را نشان می دهد. وزارت نیرو بعنوان متولی اصلی آب در کشور صریحا از وجود بحران در تامین آب دهها شهر کشور خبر داد و صحبت از جیره بندی به میان آورد.

درباره علل بروز کم آبی و خشکسالی، به دلیل تغییرات اقلیمی و گرم شدن زمین در اثر استفاده از سوخت های فسیلی بارها بحث شده، لذا ما در این مقال کوتاه راه حل های کوتاه مدت و بلندمدت را به مسئولان ذیربط پیشنهاد می کنیم.

اگر چه در روزهای اخیر شاهد مصاحبه ها و نصب پلاکاردهای بزرگ هشدار وضعیت در سطح شهرها با موضوع بحران کمبود آب شیرین هستیم، اما تجربه نشان داده است که اصولا بسیاری از ما به دلیل رشد در اقتصاد دولتی و رانتی زیر بار مسئولیت پذیری نمی رونیم و لذا پیشنهادات خود را بشرح ذیل ارائه می نماییم:

1- طبق گزارش ها حدود سی درصد آب تهران به دلیل فرسوده بودن لوله های انتقال آب، نشت می کند، لذا تخصیص بودجه اضطراری و تعویض فوری آنها ضروری است.

2- با هماهنگی وزارت کشاورزی از کشت محصولات زراعی که آب بری زیادی دارند جلوگیری شود. روش آبیاری سنتی غرقابی با برنامه ای 5 ساله به آبیاری قطره ای و موضعی تبدیل شود و صدالبته تغییر در سیاست های توسعه کشاورزی در بسیاری از بخش ها به دلیل مصرف 90 درصد آب کشور و عدم توجیه اقتصادی، ضروری به نظر می رسد.

3- شهرداری ها موظف شوند از کاشت چمن و درختچه ها و گل و گیاهانی که آب بری زیادی دارند و باعث کمبود منابع زیرزمینی آب شیرین می شود، خودداری کنند. توصیه دیگر به شهرداری ها بخصوص شهرداری تهران اینست که در بحث تراکم فروشی و صدور پروانه ساخت برج، اول از همه به فکر تامین آب و سیستم تصفیه فاضلاب آنها باشد. دادن بی رویه مجوز ساخت و ساز، هر چند منبع درآمد وسوسه انگیزی برای شهرداری هاست اما در دراز مدت ، شهرها را به بحران مبتلا می کند.

4- در اسرع وقت قیمت آب لوله کشی تهران و شهرهای بزرگ برای کسانی که مصرف مسرفانه دارند ، به صورت پلکانی به چندین برابر قیمت فعلی افزایش یابد تا ناگزیر شوند مصرف را مدیریت کنند.

5- شهرکهای صنعتی و مجتمع های مسکونی مکلف شوند سیستم جمع آوری، انتقال و تصفیه فاضلاب محلی داشته باشند.

6- سیستم عمومی جمع آوری، انتقال و تصفیه فاضلاب شهری در تهران و سایر شهرها سریعا اجرا شود. البته پیشنهاد می کنیم از مدل های امتحان شده مانند شبکه فاضلاب آلمان، الگوبرداری شود که حدود 60درصد فاضلاب را به گونه ای کاملاً بهداشتی ، به چرخه مصرف برمی گردانند.

روش کنونی لوله گذاری، متاسفانه روش درستی نیست که چرا قرار نیست ایجاد شبکه فاضلاب به شکل رفع تکلیف انجام شود. فاضلاب به دلیل اهمیت و ارزشی که در حال حاضر پیدا کرده است خود به عنوان منبعی برای تامین آب مورد نیاز مردم در آینده نزدیک، به شمار خواهد رفت. بنابراین طراحی و اجرای کاملا عملی و اصولی و مشاورت انجمن مهندسین آب و فاضلاب ایران و آلمان می تواند در اجرای طرح جمع آوری، انتقال، تصفیه و برگشت به چرخه مصرف فاضلاب های خانگی و صنعتی موثر باشد.

7- شهرداری ها و مسؤولان دولت سریعا فکری به حال کارواش های مستقر در سطح شهر و فاضلاب بیمارستان ها بنمایند. فاضلاب تولیدی این اماکن با مواد آلاینده تمامی منابع آب های زیرزمینی را آلوده می کنند، پیشنهاد مشخص این است که سریعا مساله نصب سیستم تصفیه اولیه فاضلاب برای این مکان اجباری شود و کنترل دقیق بر حسن اجرای کار توسط سازمان حفاظت محیط زیست صورت گیرد.

8- شیوه جمع آوری آب باران برای مصارف آتی به صورتی عملی سازماندهی شود.

9- آموزش های لازم در خصوص استفاده بهینه از آب از همین الان در مدارس، دانشگاهها، رسانه ها، تلویزیون و رادیو آغاز گردد.

بحران آب و فاضلاب جدی است. با به فراموشی سپردن مسائلی که بروز آن اجتناب ناپذیر است، امکان وقوع بحران از بین نمی رود.

اگر همین امروز بحران آب و فاضلاب را جدی نگرفته و آنرا در مدتی کوتاه حل نکنیم، دور نیست که شاهد مرگ تهران و سایر شهرها باشیم. این یک تهدید خیالی نیست، واقعیت تلخی است که بی هیچ تعارفی از راه خواهد رسید چون بدون آب ، زندگی به مرگ خواهد انجامید.

در سال ۱۳۴۵ که پروفسور پرویز کردوانی در ۳۵ سالگی پس از تحصیل در رشته عمران کویر در آلمان و تحقیق در چند قاره به ایران برمی‌گردد، یک شرط برای ماندن می‌گذارد؛ «یا می‌روم رضاییه (ارومیه) دانشگاه را تاسیس می‌کنم،‌ یا بر می‌گردم اروپا» پس می‌شود بانی دانشگاه ارومیه فعلی، اولین دانشکده هم کشاورزی است. ۶۰ دانشجوی دختر و پسر می‌گیرد و تحقیقاتی درباره دریاچه ارومیه شروع می‌کند. اما دو سه سال بعد به تهران فراخوانده می شود تا در تاسیس وزارت علوم یاری کند. می‌گوید که وطن دومش ارومیه است؛ «مردم آذربایجان شرقی و غربی فکر نکنند من دشمن دریاچه ارومیه هستم. در گرمسار متولد شده‌ام، اما ارومیه را وطن دوم خودم می‌دانم.»

با تمام اینها پدر کویرشناسی ایران، بزرگترین مخالف احیای دریاچه ارومیه است، با این توجیه: «دوستی داشتیم که دختر بسیار زیبایی داشت. دختربچه اول یا دوم ابتدایی بود که با مینی‌بوس تصادف کرد و مرد. همه خانواده و همه دوستان از این اتفاق ناراحت بودند،‌ اما یک سال نشد که خدا دختر زیباتری به این دوست ما داد. دریاچه ارومیه هم زمانی خیلی زیبا بود،‌ خیلی ارزشمند بود. اما الان نیست. بیمار است. مداوا هم نمی‌شود. باید ازش دل بکنیم و به جایش پارک انرژی، گیاهی، حیوانی درست کنیم. می‌شود اگر بخواهند.»

به گزارش خبر،در آخرین روز سال ۹۲ به خانه پروفسور پرویز کردوانی رفتم. تنها بود. حدود ۴ ساعت گپ زدیم و حرف زد از معضلات زیست‌محیطی ایران. حرف‌هایش دو سه قسمت می‌شود؛ یکی به دریاچه ارومیه اختصاص دارد که مشروح آن از نظرتان می‌گذرد.

دریاچه ارومیه اوضاع خوبی ندارد. خیلی تلاش می شود برای احیای دریاچه. تالاب ارومیه مگر چقدر ارزش دارد که باید احیا شود آن هم به هر قیمتی؟

این دریاچه خیلی با ارزش بود؛ سال ۱۳۲۵ وقتی خواستیم آب مملکت را بشناسیم،‌ ایران را به شش حوضه اصلی آبریز تقسیم کردند؛ رودهایی که به دریای خزر می ریزد، رودهایی که به خلیج فارس می ریزد، رودهایی که به قسمت مرکزی می ریزد، رودهایی که به دریاچه ارومیه می ریزد و حوضه های آبریز دیگر. حوضه آبریز یعنی جایی که هم آب سطحی می ریزد، هم آب زیر زمینی. بارندگی هم دارد. پس دریاچه ارومیه خیلی مهم است. من در سال ۱۳۴۵ که رفتم ارومیه دانشگاه ارومیه را تاسیس کردم، بنیانگذار دانشگاه ارومیه هستم. زمانی که به ایران آمدم،‌ به من گفتند هرجا می خواهی، بگو چهار روزه حکم صادر می شود. گفتم می خواهم بروم ارومیه. گفتند بودجه ندارد. گفتم یا آنجا یا برمی گردم اروپا. رفتم پیش کسی که مرا از خارج آورده بود. گفتند کردوانی هرجا خواست برود. مرا استخدام کردند به عنوان معلم طرحی اهواز، مامور شدم ارومیه. ۶۰ دانشجو گرفتم، ۳۰ تا پسر ۳۰ تادختر. هیچ امکانات هم نداشتم. من عاشق دریاچه بودم. وطن دوم من ارومیه است. من سه سال استاد آنجا بودم. در سال ۱۳۴۷ وزارت علوم تاسیس شد. بعد آقای مجید رهنما از من خواست بروم و همکاری کنم برای تاسیس وزارت علوم. پس منتقل شدم دانشگاه تهران.
این دریاچه آنقدر پر آب بود که در قسمت شمال که حالا پل شهید کلانتری را زده اند، چشمه آرتزین داشت. وقتی می رفتیم برای شنا،‌ ما را پرت می کرد بیرون. دریاچه بزرگی بود، بزرگترین دریاچه ایران بود. ۱۰۲ جزیره داخلش داشت، توی دو تا انسان زندگی می کرد. گوزن هم بود توی یکی از جزیره ها. چون دریاچه خیلی شور است، فقط آرتمیا در آن زندگی می کرد، آرتمیا برای پرورش میگو و ماهی خیلی خوب است. ضمن اینکه پرنده ها هم استفاده می کنند. در آن لجن بود که بسیار درمانی و ارزشمند بود. یک اکوسیستم حیوانی درست کرده بود. گاومیش بود همان اطراف. بعد هم هوای خوب برای شش تا شهرستان اطراف.

چه اتفاقاتی افتاد که آبی که به دریاچه می رسید، کم شد و منجر به وضع فعلی شد؟
پس از انقلاب گفتند کشاورزی را توسعه بدهیم تا وابستگی به کشاورزی نداشته باشیم. پس شروع کردند آب را از رودخانه ها گرفتن و چاه زدن. این اتفاق یواش یواش نیفتاد؛ چون عشق مدیران شد صنعت، شهرها توسعه پیدا کرد. بعد قانونی گذراندند و اولویت آب را به شرب دادند. یعنی به شهر. برای آب شرب، سد ساختند. بعد آب را دادند به شرب و صنعت. جمعیت زیاد شد و شهر توسعه پیدا کرد. من بارها گفته ام، وقتی می خواهید جایی را نابود کنید، حتما به آن آب بدهید. وقتی ببیند آب دارد، مصرف می کند. فقط هم به شهر می دهند. خب معلوم است آب بعد از این همه سال کم می آید. اما درباره دریاچه ارومیه؛ تازه ۱۴ سال پیش متوجه شدند آب دریاچه کم می شود. یک سوال می پرسم؛ چند وقت است که شما از کم آبی در همه زمینه ها خبر دارید؟

شاید ۱۰ سال نمی شود...
من ۳۰سال پیش درباره غارت آب نوشتم. در کتابم نوشتم مساله حفر بی رویه و غارت آب؛ «با برداشت بیش از حد از آب های سطحی و زیر زمینی، سطح آب پایین می رود و میزان آبدهی چاه ها کاهش می یابد و روزی فرا می رسد که آبی به زراعت و باغ ها نمی رسد. به عنوان مثال در استان یزد از سال ۱۳۵۷ تا سال ۱۳۶۰ سه هزار حلقه چاه حفر شده. به عقیده نگارنده، اینگونه حفاری چاه ها برای کشور مخاطره آمیز است.» همچنین نوشتم که در محدوده رفسنجان، تعداد ۳۲۱ مورد چاه غیر مجاز حفر شده. که اگر وزارت نیرو درباره مصدود کردن ۱۰۰ چاه رفسنجان اقدام نکند، با خشکسالی عمده ای مواجه می شوند. الان ۱۶۵۰ تا چاه غیرمجاز زده اند. الان وضعی شده که هر سالی ۵۰۰ هکتار از باغات پسته شان خشک می شود. آب دیگر نیست. یک چاه در گرمسار، سمنان، دامغان و شاهرود اگر یک میلیارد تومان قیمت دارد،‌ در رفسنجان ۱۲ میلیارد قیمت دارد. در کرج به فاصله ۱۰۰ متر هر باغی چاه دارد. حالا که کار از کار گذشته و جایی آب ندارد، به فکر افتاده اند. حتی تبریز هم آب ندارد. می گویند اگر سهم سرانه آب برسد به یک میلیون متر مکعب، فقر آبی بوجود می آید. اما الان تبریز ۶۵۰ هزار مترمکعب سرانه دارد. شیراز هم وضع بدی دارد. بدترین نقطه است. همه این آب‌ها مال تالاب ها و باتلاق ها بود. اما یواش یواش کشاورزی این آب ها را گرفت، بعد شهرها آب را گرفتند و حالا هیچ کجا آب ندارد. در شیراز و مرودشت ۱۰۷۰۰ حلقه چاه زده اند، اما باید در ۶۵۰۰ تا را ببندند؛ زائد است. همدان و مشهد و سیستان و بلوچستان اوضاع خیلی بدی دارند. کرمان ۶۴ تا شهر دارد، ۶۲ تا آب ندارد. دیدند آب نیست، سد ساختند.

برای دریاچه ارومیه هم همین اتفاق افتاد؟
تازه ۹ سال پیش متوجه شدند از سدها آبی نمی ریزد به دریاچه. از آن موقع تاحالا حواسشان به آب های سطحی حوضه دریاچه بود. غافل از اینکه شش تا شهرستان اطراف دریاچه،‌ از زیر آب را می کشند. گفتند تنها راهش این است که سدها را بشکافند،‌ رود ارس را هم باز کنید، دریاچه احیا شود. وزارت نیرو می گوید من نمی توانم این کار را بکنم. ارس هم نماینده های مجلس اجازه نمی دهند. بعد باروری ابر کردند، فایده نداشت. بعد گفتند آبخیزداری کنیم، ۵۰ درصد آب دریاچه بر می گردد. اما اگر آبخیزداری کنند، دریاچه ارومیه بیشتر خشک می شود.
آبخیزداری یعنی اقداماتی در بالا دست سدها تا آب به داخل کوه و زمین نفوذ کند و گل و لای را با خود به داخل سد نیاورد. آبخیزداری برای افزایش طول عمر سدهاست. اگر آب را نفوذ بدهیم برود در کوه،‌ آبی وجود ندارد که برسد به دریاچه. آبخیزداری کنند، می رود در زیر زمین،‌ آب دشت زیاد می شود، به دریاچه نمی رسد. در دشت باید چاه بزنند و از این آب استفاده کنند.

عیب دریاچه ارومیه چیست؟ چرا خشک شده است؟
خانم بارلو، یک متخصص کانادایی است، چندین کتاب درباره آب نوشته. در یکی از کتاب هایش نوشته گله دارم از مسوولانی که حقایق را به مردم نمی گویند. از ۵۰ ایالت آمریکا، ۳۶ تا آب ندارد. وضعیت آب بحرانی است. اما چرا نمی گویند؟ دریاچه آریزونا اوضاعش از ارومیه هم بدتر است. دریاچه اوگالالا، دریاچه پاول و... چرا نمی گویند؟
درباره دریاچه ارومیه هم حقیقت را نمی گویند. دریاچه ارومیه مریض شده است. مثال می زنم. مرا می بینید، خیلی لاغر شده ام. از خانمم می پرسید چرا لاغر است؟ خب غذا بده. خانمم چیزی نمی گوید، مریضی من را نمی گوید. می گویید خب غذا بده، می گوید نمی توانم. نمی تواند هم بگوید من اسهال دارم.

البته گفته شده چاه های اطراف دریاچه عامل خشکی اش شده اند.
خب این را که من می گویم. در اطراف دریاچه ارومیه فقط ۴ هزار چاه باید وجود داشته باشد نه ۲۴ هزار تا. بعد از این گفتند اقلا یک سال در چاه ها را ببندیم تا آب دریاچه از زیر کشیده نشود. فکر نمی کنند ۲۴ هزار حلقه چاه را اگر ببندند، چه بلایی سر کشاورزی می آید. تازه اگر در این چاه ها را ببندید، دریاچه احیا نمی شود. بعضی جاها تا ۹۰ متر رفته پایین سطح آب. سال گذشته سمینار گذاشتند، از خارج هم دعوت کردند. گفتند وزارت نیرو گزارش بدهد؛ گفت بارندگی دریاچه داشته که کم شده، آب سطحی هم به دریاچه نمی رسد، چون سد ساختیم. گفتند چرا؟ گفتند چون برای شرب و کشاورزی می دهیم. گفتند آب زیر زمینی هم ندارد و جهت برعکس شده؛ از حوضه آبریز دیگر آبی به دریاجه نمی ریزد و از دریاچه آب به سمت اطراف می رود. از بس چاه زده اند، آب زیرزمینی برعکس می رود. زیر دریاچه سوراخ است. به همین دلیل آب بستن به دریاچه ارومیه، خیانت است.

چرا؟
در مملکت آب نیست. آب شیرینی که به درد شرب و کشاورزی مردم می خورد، از ارس و از جاهای دیگر بگیرید، ۴ هزار میلیارد تومان هم خرج کنید با کانال بریزد در دریاچه که شور شود، برود پایین آب زیرزمینی را هم تلختر کند؟ این خیانت نیست؟ مثل این می ماند که به خزانه بانکی شما پول بریزید، بعد بروید ببینید هیچ پولی در خزانه نیست، چون یکی از زیر خزانه پول ها را می برد. باید فکری برای آن بکنید. آب چاه ها شور و تلخ شده. آب چشمه هایشان هم شور شده. در نتیجه هر چه آب به دریاچه ببندید، می رود و آب زیر زمینی را شور می کنید.

یک سال پیش یکی از مدیران سازمان محیط زیست گفت که «۲۰۴ هزار هکتار از زمین های کشاورزی در شهرستان های اطراف دریاچه ارومیه در آذربایجان شرقی تحت تاثیر مستقیم پس‌روی آب دریاچه ارومیه قرار دارند. بخش کشاورزی شهرستان های ملکان، ‌بناب، عجب‌شیر، آذرشهر، اسکو، شبستر و تبریز، تهدید می شود.» یعنی آب شور تا تبریز هم رفته.

آقای باقرزاده کریمی هم گفته که معاون دفتر زیستگاه ها و امور مناطق سازمان محیط زیست هم گفته شوری آب دو برابر شده،‌ آرتمیا از بین رفته، بعد هم گفته که پیش‌روی آب شور به سمت چاه های آب شیرین افزایش یافته به ویژه در قسمت غرب دریاچه، در ارومیه؛ ۴.۷ کیلومتر.

یکی دیگر از مدیرانشان هم گفته «دریاچه ارومیه پیشروی آب شور هم دارد. چون برداشت از سفره های زیرزمینی بیشتر از تغذیه است. ضمن اینکه آب جایگزین از بالادست به سفره ها نفوذ نمی کند پس آب شور از دریاچه به سمت سفره ها و چاه های آب دشت های اطراف دریاچه ارومیه درحال پیشروی است و این یک بحران بزرگ است»

اگر این چاه ها را ببندند فایده ای ندارد؟
نه،‌ هیچ فایده ای ندارد. اگر دریاچه خشک شود، بهتر می شود. تازه شروع عمران و آبادانی است.

این ایده را شما چندبار تاکنون بیان کرده اید. گمان نمی کنم سابقه داشته باشد که چنین فاجعه ای به عمران و آبادانی منجر شود.
اولا اینکه آب نداریم. کجا را خشک کنیم و آبش را به دریاچه بدهیم؟ اگر همان موقعی که فکر آب سطحی بودند، به این توجه می کردند کسی چاه عمیق از یک عمقی بیشتر حفر نکند، دریاچه از بین نمی رفت. تا آن حد که مجاز بود. یعنی همان ۴ هزار تا. دیگه الان فایده ای ندارد. ضمن اینکه هر روز دارند دهها چاه را می بندند. من و شما درکی از بسته شدن چاه نداریم. مثل این می ماند که بگویند شما دیگر حق ندارید در مطبوعات باشید. آن کشاورز نان باید بخورد، دختر و پسر دانشجو دارد. فکر می کنند با بستن چاه ها آب دریاچه تامین می شود. ضمن اینکه آب و زمین کشاورزی و همه چیزشان شور شده. اصلا نابود شدند.

اگر از همان اول سهم دریاچه را از سد باز می کردند، این اتفاق نمی افتاد. وقتی سد ساختید، اختیار آب می افتد دست بشر. بعد می گوید اولویت آنجا که هست باید بدهم. اولویت هم چی تعریف شده؟ آب شرب. همین باعث تمام مسائل آبی ایران است؛ اولویت بود که همه آبها را بدهیم به ایران. اولویت بود که آب های غرب ایران را بدهد به مرکز. پس می گوید انسان مهمتر است.

ضمن اینکه آب ندارند بدهند. فقط بازی می کنند. چندین جلسه تشکیل داده اند. وزیر نیرو گفت می روم از آلمان و امریکا و کشورهای دیگر متخصص بیاورم، گفتم نکن. متخصص از دنیا امد بالای سر این مریض (دریاچه ارومیه) کاری نکردند. بعد هم که نمی گویید این دریاچه بیمار است و بیماری اش چیست. مردم عوام هم نمی دانند. مطبوعاتی ها هم نمی دانند. می گویند این دریاچه آب ندارد، آب ببندید. اما فایده ندارد؛ سوراخ است، می رود و همه سفره های زیر زمینی را هم شور می کند. همه دریاچه های دنیا و ایران را می شود احیا کرد، دریاچه ارومیه را نمی شود. دریاچه تشک و نیریز اگر خشک شده، ایراد ندارد، آب ببند، احیا می شود. اما این دریاچه را نمی شود. نباید آب به دریاچه ارومیه بدهید. باید گذشت کنید از این دریاچه. اگر آب ببندید، همه جا را خشک می کند.

سیستم آبریز دریاچه ارومیه چگونه است که نمی شود به آن آب بست؟ چه فرقی با دریاچه های دیگر دارد؟
هیچ کجای دنیا مشابه دریاچه ارومیه نداریم. مقایسه می کنند مثلا دریاچه آرال. دریاچه آرال شور نیست. دریاچه آرال در ترکمنستان زمان گورباچف هم خشک شد. عالی شد بعد از آن. الان ۱۸ میلیون هکتار پنبه رنگی می کارند در انجا. سال ۱۹۵۸، ۱۳۳۷ امدند ۱۰ کیلو تخم پنبه را گرفتند، اشعه کبالت تاباندند (تراریخته) دو تا موتاسیون، جهش ذاتی بوجود امد،‌دو تا تخم پنبه رنگی بوجود امد. مثل همه خانواده من چشم و ابر و مو مشکی هستند، من یکی بور می شوم. این می شود جهش ذاتی. این دو تا تکثیر کردند، حالا ۱۸ میلیون هکتار ازبکستان و ترکمنستان پنبه رنگی می کارند. اما در ایران می گویند اگر دریاچه خشک شود،‌ همه کشاورزی منطقه نابود می شود. اما مگر کشاورزی منطقه از آب دریاچه استفاده می کرد؟ اصلا این دریاچه از نظر اقتصادی به مفت هم نمی ارزید. فقط منظره قشنگ داشت. از این آب کسی استفاده نمی کرد.

اما دلیلی که برای از بین رفتن کشاورزی منطقه می آورند، طوفان های نمکی است نه نبود آب دریاچه.
خب آب هم ندارند که بدهند به دریاچه. از رودخانه ارس می خواستند بیاورند که روی آن هم دعواست. به ایران هم آب ارس را نمی دهند. آذربایجان استفاده می کند. با این حساب و با توجه به اولویت های قانونی، آب ندارند که به دریاچه ارومیه بدهند. پارسال ۴۰ میلیون متر مکعب آب دادند، آن هم به صورت نمادین. اما چند روز بعد که آب را رها کردند تا به دریاچه برسد، مسوولان استانی گله کردند که مردم اجازه ندادند آب به دریاچه برسد. امسال رفتم اصفهان برای همایشی درباره خشکی زاینده رود. درباره سد و مزایا و معیب سد حرف می زدم. یکی بلند شد گفت که من به حرف های شما اعتراض دارم. گفتم چرا؟ گفت امریکا دارد تمام سدهایش خراب می کند. گفتم چرا خراب کنیم؟ مثلا سد کرج را خراب کنیم کجا بریزیم؟ گفتم خب به جای خراب کردن، دریچه سد را باز می کنند که آب برود. نیاز به خراب کردن نیست. کسی سد را خراب نمی کند. گفتم یک سد را بگو که آمریکا خراب کرده، نتوانستند. چندبار دیگر هم گفتند آمریکا تمام سدها را خراب می کند، گفتم شما یک سد در ایران بگو که زیاد دارد، از رهبری خواهش می کنم اجازه بفرمایند سد را خراب کنند. نتوانستند.

گفتم مثلا همین سد زاینده رود که زده اند و باعث خشک شدن باتلاق گاوخونی شده، ضرر دارد که حالا بشکافیم تا آب برود برای باتلاق؟ گفت آره. تا گفت، همه خندیدند. اینها نمی دانند چه می گویند. مسیر پایین دست سد ۱۷۰ کیلومتر است. اگر رها کنید، تمام شهرها و روستاهای در مسیر اجازه نمی دهند یک قطره آب به باتلاق برسد. اگر از اول که سد را ساختند، سهم آب کشاورزی، باتلاق، شرب و ... را می دادند، درست بود. اما الان دیگر نمی تواند. مثل این می ماند که من ۲۰ تا بچه داشته باشم، بگویند خرج مادربزرگت را هم بدهی.

دریاچه های دیگر را می شود احیا کرد؟
حتی برای احیای یک دریاچه از دریاچه های خشک شده ایران هم آب ندارند بدهند. تنها دریاچه ارومیه را می شد احیا کرد، البته اگر مریض نبود. تمام دریاچه ها چون آب نداریم خشک شده است. دریاچه های هامون هم همین است. فقط باید دعا کنیم برای هامون و دریاچه های دیگر غیر از ارومیه، باران های شدید سیل آسا بیاید تا مثلا سد درودزن پر شود، آب را باز کنند برود در دریاچه تشک و نیریز. سدهای افغانستان پر آب شود، رها کنند آب را تا برود در هامون. دریاچه های ما غیر از دریاچه ارومیه با همین روش پر آب می شود. روش هایی که برای دادن آب به دریاچه دارند، امکان پذیر نیست؛ از دریای خزر نمی شود آب به دریاچه ارومیه آورد، چون هزینه برقی به اندازه تمام برق ایران می خواهد، باروری ابرها هم فایده ای ندارد. از پشت سدها هم نمی توانند آب بدهند.

الان هم می گویند همه مشاوره ها و طرح های احیا انجام شده و فقط مجری می خواهیم. این هم یعنی فقط آب بیاورید و بریزید داخل دریاچه که آبدار شود. اما بی خود وقت تلف می کنند. آب هم ندارند بدهند به دریاچه. در نتیجه دریاچه ارومیه تا چهارسال دیگر خشک می شود. همین چند وقت پیش که از اروپا و آمریکا متخصص آوردند برای ارومیه، می دانید چه گفتند؟ متخصص آلمانی گفته اینجا را پارک انرژی کنید، آب نبندید داخلش.

واهمه از خشکی دریاچه ارومیه است. بعد از اینکه خشک شد، طوفان های نمکی شروع شود و تا شعاع چند صد کیلومتری، همه چیز را نابود، کند. راه فرار از طوفان نمکی و فاجعه های بعدی خشکی دریاچه ارومیه چیست؟
وقتی که دریاچه خشک شد، اگر طرحی که من می گویم را اجرا کنند، به نتیجه می رسد. از لحاظ اقتصادی، اجتماعی، بخصوص زیست محیطی و از نظر سیاسی این دریاچه باید خشک شود و تبدیل شود به چیز دیگری.
از نظر اقتصادی مردم دارند ضرر می کنند از بلاتکلیفی دریاچه. علاوه بر آن مردم دارند مهاجرت می کنند، از نظر زیست محیطی هم هزارها هکتار زمین را شور کرده، آب آشامیدنی را شور کرده، چشمه را شور کرده. از آن طرف بادهای نمک هم دارد. از نظر سیاسی اگر این دریاچه را خشک کنند و تغییر کاربری دهند، می توانند نشان دهند جمهوری اسلامی توانست کاربری مکانی به این وسعت را تغییر دهد. دو تا از دریاچه های آمریکا هم خشک شد، اما تغییر کاربری داد و یکی را کرد مسابقه اتومبیل رانی.

با این همه نمک، می شود تغییر کاربری داد؟
اولین کاری که می کنند، باید نمک دریاچه را جمع کنند. چه آب داشته باشند ببندند به دریاچه چه آب نداشته باشند. میلیاردها تن نمک است. به سه دلیل باید برداشت؛ اول اینکه نمک دریاچه آب های زیرزمینی را شور می کند و وجود این نمک ضرر دارد، دوم اینکه موجب بادهای نمکی می شود. سوم اینکه نمک دریاچه را چون مفت است،‌مردم برای استفاده خوراکی می برند، درصورتی که این نمک خوراکی نیست، سم است. نمک صنعتی است. همان موقع که من استاد دانشگاه ارومیه بودم، مردم کنار دریاچه چاله ای می کندند، چند سطل آب می ریختند تا اخر تابستان بتوانند یک من، دو من آب داشته باشند. من چند وقتی پیش تبریز بودم، یک استاد دانشگاه تبریز می گفت از این نمک برای خمیردندان می توان استفاده کرد.

خب جمع کردن نمک دریاچه هزینه زیادی دارد. زمان زیادی هم برای جمع کردن لازم است.
با طرحی که من دارم، یک تا یک سال و نیم نمک دریاچه را جمع می کنند. عدو شود سبب خیر اگر خدا خواهد. در چند نقطه ایران داریم زحمت می کشیم تا نمک تولید کنیم. اما این نمک برای ما تولید شده. ما روزانه میلیون ها تن نمک احتیاج داریم. اول در چاه های نفت برای اینکه نفت و آب قاطی است. با نمک می توان جدا کرد. کاربرد اصلی در استخراج نفت است. بعد در صنایع پتروشیمی است. در صنایع دیگر هم بسیار نیاز به نمک هست. این درحالی است که با هزینه های زیاد نمک تولید می شود. نمک اکنون انقدر با ارزش هست که دیگر با انفجار نمک استخراج نمی کنند. با دریل نمک نمک را می تراشند. علاوه بر این خاک تمام معادنی که قبلا استفاده کردند را در آب می ریزند، پس از ته نشین شدن گل و لای، آب باقی مانده را می گیرند و تبخیر می کنند و از آن نمک می گیرند.

در گرمسار که دو سوم از نمک ایران را تولید می کند، اما فقط ۲۵ سال دیگر نمک دارد. غیر از این در دشت کویر آلمانی ها آمده اند با ایرانی ها شریک شده اند، جوی های عمیقی حفر کرده اند تا آب شور را بگیرد، استخرهای چهار هکتاری و پنج هکتاری دارند در پایان مسیر، آب را تبخیر می کنند و بعد نمکش را جمع می کنند. آنقدر در کویر این کار را کرده اند، که کویر دیگر آب ندارد. دریاچه فامور هم شور است. تمام فاضلاب شیراز در آن می ریزد. اما از این دریاچه نمک می گیرند. در قسمت های مرکزی و شرق ایران صدها گنبد نمکی وجود دارد که استخراج می کنند. در اهواز هم میلیاردها تومان هزینه می کنند با استفاده از برق، از آب خلیج فارس، تلاش می کنند نمک بگیرند. اما در دریاچه ارومیه نمک وجود دارد. وزارت صنعت به همه اینها اعلام کند تعطیل کند فعالیتشان را و بروند به سمت جمع آوری نمک دریاچه ارومیه. فایده اولش این است که نمک گرمسار و نواحی دیگری که با هزینه های زیاد برداشت می شود، باقی می ماند. چون منابع نمکی تجدید پذیر که نیستند. حتی نمک ارومیه را مفت هم بدهند، سود کرده اند. حداکثر یکسال جمع می شود.

قطر نمک چقدر است در دریاچه ارومیه؟
از پنج سانت، شش سانت هست تا کوه نمک. همه را باید جمع کنند. قبل از آن البته باید دورتادور دریاچه آنجا که ورودی آب است، آب بند درست کنند تا آب به دریاچه نریزد. چون حتی اگر سیلاب هم بیاید، دوباره شور می کند دریاچه را. آب ها را هم بیاورند برای کشاورزی تا زودتر خشک شود دریاچه. بعد هم نمک را جمع کنند. باقیمانده نمک را هم ببرند در قسمت شمالی دریاچه،‌ انجا که جاده شهید کلانتری ساخته شده، نمک را بریزند و تا کمی مسطح شود دریاچه.

البته می گویند جاده شهید کلانتری هم عاملی در خشک شدن دریاچه بوده است.
نه، چون مهمترین منابع تغذیه دریاچه ارومیه، سیمینه رود و زرینه رود هستند که از جنوب می آید. طرح این جاده در قبل از انقلاب هم وجود داشت. طرح پل کمانی آهنی بود. چهار لاین برای اتومبیل، دو تا هم برای قطار. آن کوهی هم ریختند، بسیار با ارزش بود.

خب وقتی دریاچه را خشک کردند، چه کاربری می توان برای آن تعریف کرد؟
درست است که دریاچه زمانی زیبا بود، ارزشمند بود، اما حالا کار از کار گذشته است. من قبلا هم گفته ام، بنویسید که کردوانی عاشق دریاچه بود، اما متاسفانه قدر این دریاچه را ندانستند و خشک کردند، مردم فکر می کنند من مخالف این دریاچه هستم. اما اگر حرف من را گوش کنند، به پارک حیوانی گیاهی بدل کنند،‌ آنقدر زیبا می شود که زیبایی قبلی هم فراموش می شود؛ یک لایه ۱۰ سانتیمتری ماسه و شن، ۹۰ درصد ماسه و ۱۰ درصد شن تا باد نبرد. تخم گیاهان را هم قاطی کند با این ماسه و شن. منطقه ۳۰۰ میلیمتر بارندگی دارد، در مدت ۵ سال تبدیل می شود به پارک گیاهی عالی. بعد از آن آهو و بز و کل رها کند. پس می شود بزرگترین پارک حیوانی و گیاهی. بعد می توانند جزایرش را احیا کنند و تبدیل بشود که منطقه توریستی و گیاهی زیبا. هوای شش شهرستان آذربایجان شرقی که قبلا هوای خنک دریاچه بود، حالا شده باد نمکی، بعد از تغییر کاربری دریاچه، هوای باغ به سمت انها می رود. محیط حیوانی هم احیا می شود.

اما اجرای این ایده خیلی سخت است. درواقع می شود گفت اجرایی نیست.
راه دیگری هم وجود دارد که اتفاقا الان هم انجام می دهند؛ لب دریاچه درخت گز و پسته می کارند. اما کمی جلوتر بروند و به قشر نمکی برسند، هیچ گیاهی روییده نمی شود. این نمک را جمع کنند و گیاهانی که مقاوم به شوری هست کار کنند. بعد هم تبدیل کنند به تاسیسات انرژی خورشیدی. نمونه جهانی هم در الجزایر وجود دارد. در صحرای آفریقا هزارها هکتار بوده و این کار را کرده اند. این کار ساده تری است. می توانند بدهند به منابع طبیعی که درخت کاری کند.

چاه ها و زمین هایی که شور شده اند را باید چه کرد؟
مردم به خاطر همین شوری چاه ها مهاجرت می کنند. دریاچه دارد از مردم انتقام می گیرد. مردمی که آب را کشیدند و موجب شدند سطح آب زیرزمینی پایین برود. دریاچه با شور کردن آب و زمین های کشاورزی شان از انها انتقام می گیرد. اینها نمی توانند زندگی کنند مگر اینکه دریاچه خشک خشک شود. وزارت نیرو بیاید سهمیه آب کشاورزی آنها را نصف کند. طرح پسته کاری با آبیاری قطره ای برایشان اجرا کند. با آبیاری قطره ای،‌ راندمان سه برابر می شود. با این کار زندگی انها زیر و رو می شود. الان سیب زمینی می کارند. پیاز می کارند که سه روز یکبار آب می خواهند. حتی با شوری زمین پیاز و سیب زمینی هم نمی توانند داشته باشند. زعفران هم می توانند بکارند. چاه ها را هم باید شیرین کرد؛ سیستمی هست برای شیرین کردن چاه ها. وزارت نیرو باید در زمستان از رود ارس که همه آب می ریزد به دریای خزر، آب بیاورند. در ان زمان نه کشور آذربایجان نیاز به آب دارد و نه مصرف آب در شهرستان های اطراف دریاچه ارومیه بالاست،‌ از رود ارس آب برای بالادست چاه های شش شهرستان آذربایجان شرقی و سه تا شهرستان آذربایجان غربی، بیاورند و تغذیه مصنوعی کنند به سفره های زیرزمینی تا آب در چاه های پایین دست شیرین شود. اما آب ارس را نباید بیاورند برای دریاچه، چون دریاچه سوراخ است و بیشتر آب سفره های زیرزمینی را شور می کند. با این کارها دریاچه تبدیل می شود به پارک زیبای گیاهی-حیوانی قشنگ، اثار اقتصادی بهتری هم دارد. اما این کار را هم نمی کنند. نه طرح من را اجرا می کنند، نه آب دارند بدهند، در نتیجه ریزگردهای نمکی تمام ایران را می گیرد.

لینک دانلود

حجم : 52KB

نکاتي مهم در مورد روش‎هاي صحيح مطالعه

 بارها شنيده ايم كه دانشجو مي گويد:

چندبار این مبحث را خوانده‎ام اما یاد نگرفتم ویا به سرعت فراموش می‎کنم ویا حوصله خواندن این مبحث را ندارم و یا...

آیا حقیقت این است که برای یادگیری یک مبحث باید چندین بار آن مبحث را خواند؟ در اینصورت دیگر زمانی برای تست زدن باقی نخواهد ماند و حتی زمان برای خواندن همه ی مطالب هم کافی نخواهد بود. پس باید چه کرد؟ بهترین راه فراگیری روشهای صحیح مطالعه است.

مزیت های شیوه های صحیح مطالعه:

1- زمان مطالعه را كاهش مي‎دهد.

2- ميزان يادگيري را افزايش مي‎دهد.

3-مدت نگهداري مطالب در حافظه را طولاني‎تر مي كند و یادآوری را آسان‎تر می کند.

4- فرا گیری اطلاعات را آسان‎تر مي سازد.

برای داشتن یک مطالعه‎ی مفید و کمک به یادآوری در آینده ودوران جمع بندی خود، نوشتن نکات مهم ضروری است. البته باید از نوشتن مطالب حاشیه‎ای واضافه پرهیز کرد ،زیرا این کار باعث تلف کردن وقت خواهد شد. به یاد داشته باشید که خواندن بدون یادداشت برداری یک علت مهم فراموشی است.

شش روش مطالعه :

1-خواندن بدون نوشتن نکات کلیدی: این  روش نادرست مطالعه است. مطالعه‎ی سودمند برای رسیدن به  هدف بايد اینگونه باشد که از تمام حواس خود براي درك صحيح مطالب استفاده كرد. بايد با چشمان خود مطالب را خواند و هنگام رسیدن به نکته ای کلیدی ومهم  مطالب را باصدای بلند خواند و نكات مهم را يادداشت كرد تا هم  مطالب مورد مطالعه در ذهن تثبیت شود و هم در هنگام مورد نياز، خصوصاً در دوران جمع بندی قبل از کنکور، بتوان از روي نوشته ها مرور كرد و خيلي سريع مطالب مهم را مجدداً به خاطر آورد و استفاده کرد.

2- خط كشيدن زير جملات مهم: اين روش شايد نسبت به روش قبلي آسان‎تر است و زمانبر نیست ولي روش كاملي براي مطالعه نيست. چراكه در اين روش بعضي از افراد بجاي آنكه تمركز و توجه بروي يادگيري و درك مطالب داشته باشند ذهنشان معطوف به خط كشيدن زير نكات مهم مي گردد. روش صحیح خط کشیدن زیر جملات مهم این است که پس از خواندن مثلا یک صفحه زیر نکات مهم را خط بکشند نه آنكه در یک صفحه به‎ دنبال نكات مهم بگردند تا زير آن را خط بكشند.

3- حاشيه نويسي: اين روش نسبت به دو روش قبلي بهتر است اما باز هم روشي كامل براي درك عميق مطالب و مفهومی خواندن یک مطلب نيست. هرچند مي تواند براي يادگيري مطالبي كه از اهميتي چندانی برخوردار نيستند، مورد استفاده قرار گيرد.

4- خلاصه نويسي: در اين روش شما مطالب را مي‎خوانيد و آنچه را كه درك كرده ايد بصورت خلاصه  يادداشت مي كنيد كه اين روش از روشهای قبلی بهتراست چرا كه در اين روش ابتدا مطالب را درك كرده سپس آنها را يادداشت مي كنيد اما بازهم بهترين روش براي خواندن نيست.

5- كليد برداري: این روش به اینگونه است که پس خواندن و درک یک مطلب سعی می شود جملاتی کوتاه وکلیدی برای یادآوری مطالب مهم را نوشت که این جملات کوتاه ترین و پرمحتواترین جملات هستند که باخواندن آنها کل مطلب برای شخص تداعی می شود.

6-  روش ششم آمیزه‎ای از پنج روش قبل است بدین ترتیب که شما مطلبی را می خوانید و به طور کامل درک می کنید و در صورت نیاز زیر نکات مهم خط کشیده و سپس شروع به خلاصه برداری می کنید و به خلاصه‎ی خود نگاهی کلی می‎اندازید ونکات کلیدی را بصورت جملاتی کوتاه و پرمعنا می نویسید که در دوران جمع بندی و یا حتی قبل از آزمونهای موضوعی می‎توانید از این جملات کوتاه در کمترین زمان استفاده کرد وبیشترین بازده را داشت.

شرايط مطالعه:

((بكارگيري شرايط مطالعه برای بیشترین بازده در کوتاه ترین زمان ))

شرايط مطالعه، مواردي هستند كه با دانستن و بكارگيري آنها، مي توان مطالعه‎اي مفيدتر با بازدهي بالاتر داشت و در واقع اين شرايط به شما مي آموزند كه قبل از شروع مطالعه چه اصولي را به كار گيريد، در حين مطالعه چه مواردي را فراهم سازيد و چگونه به اهداف مطالعاتي خود برسيد و با دانستن آنها مي توانيد با آگاهي بيشتري درس خواندن را آغاز كنيد و مطالعه اي سودمندتر داشته باشيد:

 1- شروعی صحیح: براي موفقيت در مطالعه، بايد درست شروع به مطالعه کنید.

 2- برنامه ريزي: يكي از عوامل اصلي موفقيت، داشتن برنامه‎ای منظم و قانون مند است.

 3- نظم و ترتيب: اساس هر سازمان وبرنامه‎ای به نظم آن بستگي دارد.

 4- حفظ آرامش: آرامش ،ضمير ناخود آگاه را آماده برای یادآوری مطالب مي‎كند.

 5- استفاده صحيح از وقت: بنيامين فرانكلين، ((آيا زندگي را دوست داريد؟ پس وقت را تلف نكنيد زيرا زندگي از وقت تشكيل شده است .))

 6- سلامتي و تندرستي: عقل سالم در بدن سالم است.

 7- تغذيه مناسب: تغذيه صحيح نقش مهمي در سلامتي دارد.

 8- دوري از مشروبات الكلي : مصرف مشروبات الكلي موجب ضعف حافظه مي شود.

 9- ورزش : ورزش كليد عمر طولاني است.

 10-خواب كافي: خواب فراگيري و حافظه را تقويت مي كند.

 11 –درك مطلب: آنچه در حافظه بلند مدت باقي مي ماند، مطالبی است که ما بطور کامل درک کرده ایم.